· Στις περιπτώσεις νοητικής καθυστέρησης οι παρατηρούμενες ανωμαλίες και αποκλίσεις στη συμπεριφορά είναι συνάρτηση της χαμηλής νοημοσύνης ενώ στις περιπτώσεις ψυχικών ασθενειών είναι συνάρτηση διαταραχών του θυμικού.

· Η νοητική καθυστέρηση είναι παρούσα στη γέννηση ή νωρίς στην ζωή του ατόμου (ως το 16ο έτος). Αντίθετα, οι ψυχικές ασθένειες είναι πιθανό να παρουσιαστούν σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και στους ενήλικους.

· Στις περιπτώσεις νοητικής καθυστέρησης - με εξαίρεση ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις που προκαλούνται από τραύματα, από ατύχημα ή από σοβαρές ασθένειες - δεν παρατηρούνται απότομες αλλαγές στις ικανότητες ή στην προσαρμογή. Αντίθετα, στις περιπτώσεις ψυχικής ασθένειας συνήθως το άτομο, ενώ εξελίσσεται ομαλά, παρουσιάζει παθολογικά συμπτώματα απότομα.

· Στις περιπτώσεις νοητικής καθυστέρησης το βασικό χαρακτηριστικό είναι η περιορισμένη ικανότητα μάθησης, ενώ στις ψυχικές ασθένειες είναι οι διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις.

· Η νοητική καθυστέρηση, από τη στιγμή που θα εκδηλωθεί, δεν είναι δυνατό να θεραπευτεί. Τα νοητικά καθυστερημένα άτομα δεν επιδέχονται πλήρη θεραπεία και εμφανίζουν τα συμπτώματα σε όλη τη ζωή τους. Αντίθετα, η ψυχική ασθένεια μπορεί να θεραπευτεί και σε πολλές περιπτώσεις επιτυχημένης θεραπείας το άτομο μπορεί να αποκατασταθεί πλήρως και να ζήσει ομαλή ζωή.